Δημοσιεύουμε σήμερα ολόκληρη την απόφαση του φορέα διαχείρισης του Δέλτα του Έβρου, με αριθμό 5/2005, που εστάλη σε μια σειρά από υπουργεία και άλλους φορείς. Είναι μια σοβαρή καταγγελία και μια κραυγή αγωνίας για τα σοβαρά προβλήματα και τις παραβιάσεις της νομοθεσίας που τελούνται στο χώρο του μοναδικού υγροβιότοπου. Δυστυχώς από τότε κανείς δεν ενδιαφέρθηκε, με αποτέλεσμα το Δέλτα να υποβαθμίζεται συνεχώς, αλλά και να στερείται η τοπική κοινωνία από ένα σοβαρό πόλο ανάπτυξης στον τομέα του οικολογικού τουρισμού και από ένα ισχυρό στοιχείο διεθνούς προβολής, που θα μπορούσε να ενισχύσει την καμπάνια για την τουριστική προβολή του τόπου.
Ο ρόλος των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης πρέπει να είναι καθοριστικός.
Λόγο όμως πρέπει να έχει το κράτος, υπεύθυνου με βάση το Σύνταγμα για την προστασία του περιβάλλοντος, δια των αρμόδιων υπηρεσιών της Αποκεντρωμένης Περιφερειακής Διοίκησης Μακεδονίας –Θράκης
Η απόφαση
Κύριε Υπουργέ,
Με την παρούσα επιστολή (όπως αυτή εγκρίθηκε με την απόφαση με α/α 5/2005 της συνεδρίασης του ΔΣ της 18/7/2005) το Διοικητικό Συμβούλιο του Φορέα Διαχείριση του Δέλτα του Έβρου (ΔτΕ) θέλει να θέσει υπόψη σας την κατάσταση που επικρατεί στον υγρότοπο, στην προστασία του οποίου έχουμε κληθεί από την πολιτεία να συμβάλλουμε καθοριστικά. Όπως γνωρίζετε το ΔτΕ ως ένας από τους σημαντικότερους υγρότοπους όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της νοτιοανατολική Ευρώπης γενικότερα, προστατεύεται από διεθνή, ευρωπαϊκή αλλά και εθνική νομοθεσία.
Παρόλο που δεν κατορθώθηκε να αποκτήσουμε εγκαίρως ούτε πόρους ούτε διοικητική δομή για να παρέμβουμε ουσιαστικά, η ανησυχητική κατάσταση που επικρατεί στο ΔτΕ μονοπώλησε την ενασχόλησή μας. Αν και τα περισσότερα μέλη του ΔΣ γνωρίζαμε την κατάσταση που επικρατεί στον υγρότοπο, με την πάροδο του χρόνου επιβεβαιώθηκε ότι σε γενικές γραμμές η προστασία και διαχείριση του ΔτΕ είναι μόνο στα χαρτιά, ενώ ο χωροταξικός σχεδιασμός και η ρύθμιση των χρήσεων που προβλέπεται στην ΚΥΑ 8586/1838 του 1998 δεν έχει ποτέ εφαρμοσθεί. Παρακάτω αναφέρουμε τα κύρια προβλήματα που υφίστανται στο ΔτΕ:
1) Το κύριο και καθοριστικό πρόβλημα είναι η παντελής έλλειψη συντονισμού ανάμεσα στους διαφόρους φορείς και ιδιώτες που δραστηριοποιούνται εδώ και υλοποιούν δράσεις και πάσης φύσης παρεμβάσεις. Σε συνδυασμό με τη σύγχυση αρμοδιοτήτων μεταξύ εμπλεκόμενων υπηρεσιών και φορέων για την «αρμοδιότητα εφαρμογής της εκάστοτε νομοθεσίας» μπορεί να αντιληφθεί κανείς την αιτία ολοκληρωτικής απουσίας εφαρμογής της κείμενης νομοθεσίας.
Το μακροχρόνιο αυτό έλλειμμα των αρμοδίων υπηρεσιών στον έλεγχο και στην εφαρμογή της νομοθεσίας στον υγρότοπο έχει οδηγήσει σε πάσης φύσης στρεβλώσεις και υποβαθμίσεις και σε σύγκρουση των διαφόρων χρηστών του υγροτόπου (γεωργών, κτηνοτρόφων, αλιέων, κυνηγών, οικοτουριστών, ζώων και πουλιών) τόσο μεταξύ τους όσο και με τα διάφορα μέτρα προστασίας. Έτσι σήμερα έχει παγιωθεί μια κατάσταση κατά την οποία η αυθαιρεσία στην άσκηση οποιασδήποτε δραστηριότητας είναι ο κανόνας. Η απουσία ελέγχου των δραστηριοτήτων (π.χ. η Ελληνική Αστυνομία δεν εισέρχεται για ελέγχους στο Δέλτα Έβρου) είναι όχι μόνο εμφανής και ένας επιπλέον λόγος επιδείνωσης των αυθαιρεσιών.
2) Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο Ανατολικό ΔτΕ και ιδιαίτερα στις περιοχές Ευθυγράμμιση και Τοπσί παρουσιάζει σκανδαλώδη χαρακτηριστικά. Η περιοχή εφάπτεται στα σύνορα με την Τουρκία, είναι δυσπρόσιτη και η πρόσβαση σ’ αυτήν είναι εφικτή μόνο με βάρκα ή πεζή αφού δεν υπάρχουν δρόμοι για οχήματα. Αν και από τα σημαντικότερα τμήματα του υγροτόπου, εξαιρέθηκε από την ζώνη η οποία προστατεύεται από την διεθνή συνθήκη Ramsar. Στην περιοχή υφίστανται πάνω από 500(!) αυθαίρετα κτίρια, που ενώ αποκαλούνται «καλύβες» μερικά θα τα χαρακτήριζε κανείς βίλες. Η μεγάλη αυτή συγκέντρωση «καλυβών» και το δυσπρόσιτο της περιοχής δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη μιας σειράς από άλλες παράνομες δραστηριότητες στην περιοχή. Είναι διαδεδομένη η φήμη ότι στο Δέλτα Έβρου ευδοκιμούν δραστηριότητες όπως η διακίνηση χιλιάδων λαθρομεταναστών, λαθρεμπόριο αγαθών πολυτελείας πιθανόν και ναρκωτικών, η λαθροθηρία αλλά και πλήθος άλλων παράνομων ενεργειών, όπως η παράνομη ενοικίαση και χρήση κτιρίων, κ.λ.π., στα οποία εμπλέκονται οργανωμένες ομάδες ατόμων. Η κίνηση ανθρώπων και υλικών στην κατά τα άλλα στρατιωτικά ευαίσθητη αυτή περιοχή εξασφαλίζεται σε όλους αυτούς μέσω της -εύκολης- απόκτησης άδειας αλιείας, αφού στους ψαράδες επιτρέπεται η είσοδος και η κίνηση με αυτοκίνητο και πλάβες σε ολόκληρο σχεδόν το δέλτα.
Έλεγχος της κυνηγετικής δραστηριότητας στο Τοπσί δεν υπάρχει λόγω έλλειψης προσωπικού και μέσων. Εκατοντάδες κυνηγοί από όλη τη χώρα νοικιάζουν και μένουν για ημέρες ή και εβδομάδες στις καλύβες του δέλτα κυνηγώντας όταν και όπως θέλουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια δραματική αύξηση της κυνηγετικής πίεσης (απαγορευμένες περιοχές, μη επιτρεπόμενα είδη και αριθμοί, σε ώρες και εποχές που δεν επιτρέπεται, με επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη βλάστηση, με κόψιμο δένδρων για καυσόξυλα, ρύπανση, κ.λ.π.).
3) Ένα κρίσιμο περιβαλλοντικό πρόβλημα που διέπει όλες τις δραστηριότητες στο ΔτΕ είναι η διαχείριση των γλυκών νερών. Τα τελευταία χρόνια το χωμάτινο φράγμα στην Ευθυγράμμιση καταστρέφεται και ανακατασκευάζεται κάθε χρόνο χωρίς να υπάρχει ουδεμία συνολική μελέτη διαχείρισης των νερών. Έτσι, δημιουργείται μια από τις πιο σημαντικές συγκρούσεις μεταξύ χρηστών του Δέλτα αφού οι κτηνοτρόφοι δεν θέλουν ψηλά την στάθμη του νερού για να μπορούν να εκμεταλλεύονται τα υγρά λιβάδια για βοσκή, οι γεωργοί θέλουν γλυκό νερό και να εμποδίσουν την άνοδο της αλατότητας στα εδάφη, οι ψαράδες από τη στιγμή της κατασκευής του φράγματος έχουν διαπιστώσει ότι τα αλιεύματα μειώνονται δραματικά. Όσο για τον ίδιο τον υγρότοπο κανένας δεν έχει διατυπώσει τους στόχους για τη διαχείριση των γλυκών νερών και δεν έχει εκτιμήσει τις πραγματικές ανάγκες της άγριας ζωής.
4) Αναφορικά με το υπόλοιπο Δέλτα Έβρου, σ’ αυτό συναντιόνται σε υπερθετικό βαθμό όλες οι παράνομες δραστηριότητες που μπορεί να συναντήσει κανείς στους Ελληνικούς υγρότοπους:
-Οι σταβλικές εγκαταστάσεις που υπάρχουν έχουν ανεγερθεί χωρίς άδεια αλλά εξακολουθούν να επιδοτούνται κανονικά. Τα ζώα που βόσκουν στον υγρότοπο είναι πολύ περισσότερα από όσα προβλέπονται από τις σχετικές λιβαδοπονικές μελέτες που ουδέποτε εφαρμόσθηκαν. Η βόσκηση γίνεται ακόμα και στις περιοχές που απαγορεύεται ρητά από τη νομοθεσία δημιουργώντας υποβάθμιση λόγω υπερβόσκησης, αλλά και σημαντική όχληση στην ορνιθοπανίδα.
-Η ερασιτεχνική αλιεία αν και απαγορεύεται εξαπλώνεται συνεχώς. Δήθεν αλιευτικά καταφύγια δημιουργούνται σε διάφορα σημεία και η συγκέντρωση πλαβών στο ΔτΕ συνεχώς αυξάνεται. Πολλοί ερασιτέχνες αλλά και επαγγελματίες αλιείς εξειδικεύονται στην -παράνομη- συλλογή οστράκων, στο ψάρεμα με πυροφάνι, κλπ. Η έλλειψη νομοθετικής ρύθμισης των επαγγελματιών αλιέων εσωτερικών υδάτων και η επιχορήγηση μέσω του ΕΠΑΛ 2000-2006 για την ανανέωση του εξοπλισμού τους, είχε ως αποτέλεσμα την αλματώδη αύξηση σκαφών αλιέων και δραστηριότητας (όχι μόνο πραγματικής επαγγελματικής αλιείας) στην προστατευμένη περιοχή του Δέλτα Έβρου.
– Παρά την πρόβλεψη της ΚΥΑ 8586/1838, για επέκταση του Καταφυγίου Άγριας Ζωής ώστε να συμπεριληφθούν οι νέες εκτάσεις απαγόρευσης της θήρας, καμία τέτοια επέκταση δεν έχει γίνει, 6 χρόνια μετά.
– Ολόκληρο το κεντρικό και βόρειο τμήμα του δέλτα καλλιεργείται εντατικά. Κανείς δεν φαίνεται να ανησυχεί για τις σοβαρές επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στον υγρότοπο και στα αλιεύσιμα είδη ψαριών.
– Μεγάλες εκτάσεις με καλαμιώνες ή θαμνώδη βλάστηση καίγονται κάθε χρόνο σε διάφορα σημεία, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει πλέον φυσική αναγέννηση της υδροχαρούς βλάστησης.
– Ο περιοριστικός παράγοντας στο ΔτΕ είναι η διαθεσιμότητα των γλυκών νερών. Ουδεμία οργανωμένη διαχείριση των γλυκών νερών υφίσταται σήμερα, σε αντίθεση με την ανεξέλεγκτη διάνοιξη τάφρων και την αλλοπρόσαλλη λειτουργία των αντλιοστασίων και των θυροφραγμών. Ειδικά τα κεντρικά αντλιοστάσια είναι συνδεδεμένα με ένα δίκτυο αποστραγγιστικών καναλιών και αποστραγγίζουν εκτός από μεγάλες εκτάσεις και φυσικό βιότοπο με ολέθριες συνέπειες τόσο για την άγρια ζωή όσο και για το υδατικό ισοζύγιο της περιοχής.
– Το σημερινό απρογραμμάτιστο «μοντέλο» τουριστικής αξιοποίησης του ΔτΕ ως αποτέλεσμα την κατά καιρούς κίνηση και συγκέντρωση μεγάλων αριθμών λεωφορείων και ιδιωτικών αυτοκινήτων σε περιοχές που δεν επιτρέπεται. Το Δασικό Περίπτερο, το οποίο προοριζόταν ως σταθμός φύλαξης αλλά και φιλοξενίας επιστημόνων, σήμερα λειτουργεί με την ευθύνη του δήμου Φερών ως σταθμός εξυπηρέτησης επισκεπτών χωρίς καμία σχετική άδεια και σε περιοχή που απαγορεύεται ως και η πρόσβαση επισκεπτών. Αν και η ΚΥΑ 8586/1838 προβλέπει συγκεκριμένα μέρη για τη διέλευση οχημάτων, οι μπάρες απαγόρευσης της προσπέλασης αυθαίρετα τοποθετήθηκαν σε σημεία άλλα από τα προβλεπόμενα, ενώ κανείς περιορισμός προσπέλασης δεν εφαρμόστηκε ποτέ.
Η ανεξέλεγκτη αυτή έκνομη πραγματικότητα έχει ως συνέπεια τη συνεχή υποβάθμιση του ΔτΕ. Πλην αυτού όμως οι παράνομες δραστηριότητες σημαίνουν και τεράστια διαφυγόντα κέρδη για το δημόσιο αλλά και για τις τοπικές κοινωνίες οι οποίες θα μπορούσαν να δουν σημαντικά οικονομικά οφέλη από μια διαφορετική οργάνωση του τουρισμού και των κυνηγετικών δραστηριοτήτων. Άποψή μας είναι ότι μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που διακυβεύονται στο ΔτΕ βρίσκονται υπό τον έλεγχο ακόμα και ανθρώπων του υποκόσμου με ότι αυτό συνεπάγεται. Ο κίνδυνος δε ατυχημάτων από αστοχίες των πρόχειρων έργων είναι παντού ορατός (π.χ. κατάρρευση φραγμάτων από πλημμύρες). Με τη σύσταση και λειτουργία του Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Έβρου έγινε το πρώτο βήμα για να αναστραφεί η κατάσταση που επικρατεί σήμερα. Η κατάσταση είναι ακόμα αναστρέψιμη. Είναι φιλοδοξία και επιδίωξή μας ως ΔΣ του Φορέα Διαχείρισης η αποτελεσματική και αειφορική διαχείριση του Δέλτα Έβρου προς όφελος των πολιτών, αλλά και η αποτελεσματική προστασία του. Οι προστατευόμενες περιοχές μπορούν και πρέπει να αναδειχτούν σε τόπους αγαστής συνύπαρξης ανθρώπου και περιβάλλοντος, σε πόλους αειφορικής ανάπτυξης.
Αυτό που χρειάζεται να γίνει ως δεύτερο βήμα είναι η άμεση συνυπογραφή της ΚΥΑ για την οριοθέτηση του υγροτόπου ως Εθνικού Πάρκου και η ενεργοποίηση όλων των συναρμόδιων υπηρεσιών. Η κήρυξη βέβαια του Εθνικού Πάρκου δεν αναμένεται να προσφέρει τίποτε παραπάνω στην αποτελεσματική προστασία της περιοχής όσο δεν υπάρχει η βούληση για ουσιαστική παρέμβαση και αντιστροφή της υποβάθμισης που υφίσταται το δέλτα. Λόγω των προχωρημένων στρεβλώσεων και των μεγάλων συμφερόντων που διακυβεύονται στην περιοχή η πρωτοβουλία σ’ αυτό το στάδιο πρέπει να αναληφθεί σε κεντρικό επίπεδο και κατά κύριο λόγο ανήκει στο ΥΠΕΧΩΔΕ αλλά και σε άλλα Υπουργεία το οποίο βαρύνονται με την ευθύνη της προστασίας της εθνικής φυσικής κληρονομιάς και την τήρηση της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος.
Είμαστε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε βοήθεια χρειασθείτε τόσο εσείς όσο και οι υπηρεσίες σας.
Ο πρόεδρος του ΔΣ του Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Έβρου
Ντόλας Ιορδάνης
Τα μέλη του Δ.Σ.
1. Κοσμίδης Αναστάσιος
2. Δεμερίδης Γεώργιος
3. Ούστογλου Γεώργιος
4. Ζωίδου Δέσποινα
5. Κατσαδωράκης Γεώργιος
6. Σαρίκας Δημήτριος
