Αφορά το Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης με τίτλο «Συμπλήρωση και εξειδίκευση τεχνικών και λοιπών λεπτομερειών των κριτηρίων χωροθέτησης Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ) που προβλέπονται στο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ) σύμφωνα με την παρ 5 του άρθρου 9 του Ν. 3851/2010»
Η απόφαση αφορά την πρόσθετη διασφάλιση των περιβαλλοντικών μέσων και παραμέτρων και την αρμονική ένταξη των Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ) στο περιβάλλον, με την εξειδίκευση και συμπλήρωση των τεχνικών και λοιπών λεπτομερειών των κριτηρίων χωροθέτησης των έργων ΑΠΕ του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης.
Μπορείτε να δείτε αναλυτικά το νομοσχέδιο και να συμμετάσχετε στην Δημόσια Διαβούλευση εδώ: http://www.opengov.gr/minenv/?p=990
Η Δημόσια Διαβούλευση λήγει στις 20 Αυγούστου 2010.
Παρακάτω σας παραθέτουμε τον σχολιασμό του κ. Μάνου Κουτράκη, Πρόεδρος του Δ.Σ. του Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας:
Διάβασα με προσοχή όλα τα σχόλια που μέχρι σήμερα αναρτήθηκαν σε αυτή τη διαβούλευση (χρήσιμη όπως όλες οι διαβουλεύσεις). Δυστυχώς όμως τα περισσότερα σχόλια που είδα ήταν είτε μελετητών ή επενδυτών και ελάχιστα από ανθρώπους που γνωρίζουν το φυσικό περιβάλλον και τις επιπτώσεις των ΜΥΗΕ, μιας και ανάλογη εμπειρία υπάρχει από άλλες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γαλλία).
Στις περισσότερες μελέτες για ΜΥΗΕ που έχω δει (και αυτές είναι μερικές δεκάδες) δεν υπάρχει ολοκληρωμένος σχεδιασμός και δεν υπάρχουν πραγματικά ή επικαιροποιημένα δεδομένα (παροχής νερού, είδη ιχθυοπανίδας, κλπ). Οι υποψήφιοι κατασκευαστές στηρίζονται συνήθως σε μερικές στιγμιαίες μετρήσεις παροχής, ενώ δεν αντιμετωπίζεται καθόλου το πρόβλημα της στάθμης του νερού κατάντη των έργων, ούτε οι επιπτώσεις από την κατασκευή τους στο χερσαίο και υδάτινο περιβάλλον των ευαίσθητων ορεινών οικοσυστημάτων.
Σε όλη αυτή την ανταλλαγή απόψεων διάβασα ότι οι επιπτώσεις των ΜΥΗΕ είναι σχεδόν «μηδαμινές» και «εξαφανίζονται» εντός 1-2 ετών. Παραλείπεται βέβαια να αναφερθεί ότι η κατασκευή ΜΥΗΕ, και μάλιστα όταν αυτά είναι συνεχόμενα, μπορεί να πλήξει άμεσα την οικολογική ισορροπία των οικοσυστημάτων και να προκαλέσει μια μη αντιστρέψιμη αλλοίωση του φυσικού τοπίου της περιοχής, τόσο κατά τη φάση κατασκευής (κόψιμο δέντρων, διάνοιξη δρόμων, διάβρωση εδαφών, παράνομες χαλικοληψίες, κατασκευή παρακαμπτηρίων αγωγών, υποβάθμιση ή/και καταστροφή της παρόχθιας ζώνης και βλάστησης, μη αποκατάσταση φυσικού περιβάλλοντος), όσο και κατά τη φάση λειτουργίας τους (εγκιβωτισμός τμημάτων ρεμάτων, κατασκευή φραγμάτων και κτισμάτων, δυνατότητα για έντονη ανθρωπογενή δραστηριότητα σε περιοχές που πριν δεν υπήρχε πρόσβαση, αλλοίωση αβιοτικών χαρακτηριστικών του νερού όπως η θερμοκρασία). Σε επίσκεψή μας π.χ. σε ΜΥΗΕ σε παραπόταμο του Νέστου είδαμε τις ζημιές που έγιναν σε παραποτάμιες εκτάσεις από τον «επενδυτή» ο οποίος δυσκολευόταν να μεταφέρει τα αδρανή υλικά που δημιουργήθηκαν από τη διάνοιξη του δρόμου και έτσι τα «έσπρωξε» στην κοίτη του ποταμού ελπίζοντας ότι είτε θα παρασυρθούν είτε θα τα καλύψει η βλάστηση.
Παραλείπεται επίσης να αναφερθεί ότι η δημιουργία συνεχών φραγμάτων σε ένα ποταμό αποτελεί μεγάλο κίνδυνο για τους πληθυσμούς των ορεινών ειδών της ιχθυοπανίδας και ότι η επέμβαση για την κατασκευή ενός ΜΥΗΕ μπορεί να έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στην τοπική ιχθυοπανίδα, η οποία πολλές φορές επιβιώνει πλέον μόνο σε μικρά ρέματα ή παραποτάμους, ειδικά στα ποτάμια όπου υπάρχουν ήδη μεγάλα φράγματα, και τα οποία πολλές φορές φιλοξενούν το μοναδικό γενετικό απόθεμα σπάνιων ή ενδημικών ειδών. Πολλοί από τους πληθυσμούς αυτούς προστατεύονται από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παρ. ΙΙ), όπως η Άγρια Πέστροφα (Salmo spp.), η Μπριάνα (Barbus spp.), η Πετροκαραβίδα (A. torrentium, είδος προτεραιότητας που ζει στα ορεινά ύδατα σε μικρούς πληθυσμούς που δεν έχουν καταγραφεί και που πρόσφατα περιλήφθηκε στο Παρ. ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ). Για τα είδη αυτά η Ελλάδα έχει αναλάβει την υποχρέωση τη διατήρηση του γενετικού τους αποθέματος και των πληθυσμών τους σε ικανοποιητική κατάσταση. Η διακοπή των μετακινήσεων των παραπάνω ειδών και ο χωρισμός των πληθυσμών τους σε δυο ή περισσότερα κομμάτια θέτει σε κίνδυνο τόσο τους πληθυσμούς όσο και το υπάρχον γενετικό απόθεμα.
Δυστυχώς όμως σε καμία ΜΠΕ δεν γίνεται αναφορά στα είδη της ιχθυοπανίδας και είτε «παραλείπονται», είτε γίνεται αναφορά σε βιβλιογραφία που συνήθως είναι ελλιπής για τέτοιες ορεινές περιοχές και συνήθως συμπεραίνεται ότι «δεν υπάρχουν ψάρια στο υδατόρεμα» ή ακόμη καλύτερα «σε επίσκεψή μας δεν παρατηρήθηκε ύπαρξη ψαριών…». Σε ΟΛΑ όμως σχεδόν τα επιφανειακά υδατορέματα συνεχούς ροής (και σε πολλά εποχιακής ροής) υπάρχουν ψάρια που βέβαια δεν «πηδάνε» έξω από το νερό για να τα δει ο επισκέπτης, αλλά ζουν ανάμεσα στη βλάστηση ή πάνω ή και μέσα στον πυθμένα (π.χ. βελονίτσα). Αυτό βέβαια αποτελεί και πρόβλημα της ελληνικής πολιτείας που όφειλε εδώ και χρόνια να καταγράψει την ιχθυοπανίδα σε όλα τα επιφανειακά νερά.
Διάβασα επίσης διάφορα σχόλια που «ενοχλούνται» ακόμη και από την ύπαρξη 20 cm βάθους κατάντη των ΜΥΗΕ και το θεωρούν υπερβολικό ! Τα 20 cm όμως είναι κυριολεκτικά μια σπιθαμή βάθους, ας ανοίξει λοιπόν κάποιος το χέρι του και ας σκεφτεί αν μια πέστροφα 20-30 cm μπορεί να κολυμπήσει σε 20 cm βάθος. Είναι βέβαια αλήθεια ότι η ιχθυοπανίδα μπορεί να επιβιώσει και σε εποχιακά ρέματα ή σε ρέματα που για κάποιο διάστημα έχουν ελάχιστο νερό, όμως αυτό ΔΕΝ γίνεται συνεχώς όπως στην περίπτωση της κατασκευής ΜΥΗΕ αλλά εποχικά. Τον υπόλοιπο χρόνο τα είδη αυτά μπορούν να μετακινηθούν, αναπαραχθούν κλπ.
Σε διάφορα σημεία της διαβούλευση γίνεται επίσης αναφορά στην «πράσινη» ενέργεια των υδροηλεκτρικών έργων. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζετε ότι σε έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων (FAO Fisheries Report 821, 2006), στο άρθρο 77 δηλώνεται ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια ΔΕΝ θεωρείται «πράσινη» πηγή ενέργειας εξαιτίας των καταστροφών που προκαλούνται στα υδάτινα (ηπειρωτικά και θαλάσσια) οικοσυστήματα και κυρίως στην ιχθυοπανίδα τους.
Προτείνεται λοιπόν:
• Όσον αφορά τον υδραυλικό σχεδιασμό, για την εξασφάλιση της οικολογικής παροχής η υδροληψία της ποσότητας νερού που θα είναι επιπλέον της οικολογικής παροχής, να γίνεται με πλευρική υδροληψία ή εκχειλιστή και όχι με εγκάρσιο φράγμα. Με αυτό τον τρόπο αφενός θα γίνεται ελεύθερα η διακίνηση των ψαριών και δεν θα απαιτούνται ειδικά έργα και αφετέρου δεν θα είναι δυνατή η μείωση της ποσότητας του νερού που θα απελευθερώνεται στο ποτάμι.
• Σε ειδικές περιπτώσεις και όταν δεν είναι δυνατή διαφορετική κατασκευή, πρέπει να κατασκευάζεται παρακαμπτήριο κανάλι για την ανοδική και καθοδική μετακίνηση των ειδών της ιχθυοπανίδας. Όταν και αυτό είναι αδύνατο, θα πρέπει να κατασκευάζεται «πέρασμα ή σκάλα» ψαριών από ειδικευμένο επιστήμονα ιχθυολόγο με εμπειρία σε τέτοια έργα και αφού θα έχει προηγηθεί μελέτη των ειδών της περιοχής έτσι ώστε το έργο να προσαρμοστεί στις ανάγκες τους (μεγέθη, ταχύτητα κίνησης, κλπ.).
• Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξασφαλίζεται βάθος ροής κατάντη της υδροληψίας τουλάχιστον 30 cm για να μπορεί να είναι δυνατή η μετακίνηση της ιχθυοπανίδας.
ΥΓ. Η διαβούλευση για ένα τόσο σοβαρό θέμα δεν είναι δυνατόν να γίνει εντός 20 ημερών και μάλιστα εντός του Αυγούστου. Επειδή πολλοί φορείς δεν θα λάβουν γνώση (και αυτό φαίνεται ήδη από τη συμμετοχή σχεδόν αποκλειστικά μελετητών ή επενδυτών), παρακαλώ για την επέκτασή της σε 40-45 ημέρες, όπως συνήθως γίνεται, δηλαδή τουλάχιστον έως τις 15 Σεπτεμβρίου.
Με εκτίμηση
Δρ. Μάνος Κουτράκης Βιολόγος-Ιχθυολόγος Αν. Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ-ΙΝΑΛΕ
