ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΙΛΙΑΔΕΣ στρέμματα -σχεδόν το 10%- του πολύτιμου δάσους του Εθνικού Πάρκου Δαδιάς αποτεφρώθηκε κατά την πυρκαγιά που ξεκίνησε την προηγούμενη Τετάρτη και συνέχισε το καταστροφικό της έργο για μία εβδομάδα. Ενα χαλασμένο τρακτέρ που άφηνε σπίθες στο διάβα του έγινε η αφορμή γι’ αυτή την πυρκαγιά σ’ ένα από τα πιο σημαντικά δάση της Ελλάδας και της Ευρώπης.
Από τη φωτιά επλήγησαν σπάνια αρπακτικά (ασπροπάρηδες, μαυρόγυπες, χρυσαετοί), ενώ εξολοθρεύτηκαν περίπου τα μισά από τα 140 άτομα του ενδημικού φυτού ριόλοβος, που συναντάται επίσης στη Βουλγαρία και το Ισραήλ, αλλά έχει βασική περιοχή εξάπλωσης τον Εβρο. Ζώα όπως οι αλεπούδες, τα ζαρκάδια, οι λύκοι και οι λαγοί διέφυγαν προς ασφαλείς περιοχές, όμως οι βιότοποί τους περιορίστηκαν.
Οι δυνατοί άνεμοι, πάντως, στάθηκαν ευνοϊκοί για τον πολύτιμο πυρήνα του Εθνικού Πάρκου, που τελικά έμεινε άθικτος, χάρη και στις προσπάθειες των δυνάμεων κατάσβεσης που εστιάστηκαν στην προστασία του. Σύμφωνα με την υπεύθυνη του γραφείου της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF Ελλάς στη Δαδιά, Δώρα Σκαρτσή, η καταστροφή περιορίστηκε, αφού γλίτωσαν τα ώριμα δάση του πυρήνα που φιλοξενούν τα πιο σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας. Τα δέντρα που κάηκαν ήταν κυρίως νεαρά – μαύρη και τραχεία πεύκη, καθώς και βαλανιδιές των τελευταίων 15-20 ετών, που προέρχονταν από αναδάσωση και δεν ήταν ακόμη κατάλληλα για να φιλοξενήσουν φωλιές πουλιών. Επιπλέον, εντός της καμένης ζώνης υπάρχουν διάσπαρτες εκτάσεις που διατηρήθηκαν σε καλή κατάσταση και μπορούν να λειτουργήσουν ως μικρές οάσεις ζωής.
Η μεγαλύτερη πυρκαγιά
Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για τη μεγαλύτερη πυρκαγιά στην ιστορία του Εβρου, τονίζει ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης του Δάσους Δαδιάς – Λευκίμμης- Σουφλίου, δασολόγος Γιώργος Δεμερίδης. «Πρόκειται για ένα γεγονός πρωτοφανές για την περιοχή μας και για μία μεγάλη οικολογική καταστροφή», τονίζει.
Η Δασική και η Πυροσβεστική Υπηρεσία αυτή τη φορά επενέβησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, ωστόσο οι δυνατοί άνεμοι, οι μεγάλες ποσότητες καύσιμης ύλης, η ξηρασία και –κυρίως- ο μεγάλος αριθμός των εστιών έκαναν αδύνατη την έγκαιρη αντιμετώπιση της πυρκαγιάς, που εξελίχθηκε σε μία από τις μεγαλύτερες των τελευταίων ετών στη χώρα μας. Συνολικά κάηκαν 55.000 στρέμματα (κάποιες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 70.000 στρέμματα), ενώ καταστράφηκαν επίσης και κάποιες καλλιέργειες.
Η διάσωση του πυρήνα του δάσους ήταν καθαρά θέμα τύχης, αφού ένας πυροσβέστης σταμάτησε τον αγρότη με το… σπινθηροβόλο τρακτέρ -που ξεκίνησε από τη Λευκίμμη για τα Πομακοχώρια- κυριολεκτικά μερικά λεπτά πριν από την είσοδό του σε αυτόν. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, το τρακτέρ είχε προλάβει να δημιουργήσει 11 εστίες και στις δύο πλευρές του δρόμου, σε μήκος 4 χλμ.
Καταστροφική αμέλεια
Αν και η κινητοποίηση των πυροσβεστικών δυνάμεων από όλη τη βόρεια Ελλάδα υπήρξε έγκαιρη, για άλλη μία φορά αποδεικνύεται ότι η χώρα μας υστερεί πολύ στο θέμα της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών, συμφωνούν περιβαλλοντικές οργανώσεις, ομάδες εθελοντών αλλά και στελέχη της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.
«Και φέτος, για άλλη μια χρονιά, έγινε εμφανές ότι έγιναν πολύ λίγα πράγματα στο επίπεδο της πρόληψης. Οι πόροι, που ήταν ούτως ή άλλως ανεπαρκείς, φέτος ήταν μειωμένοι, ενώ δόθηκαν και με μεγάλη καθυστέρηση. Πάντα η έμφαση δίνεται στην καταστολή με εναέρια μέσα και καταλήγουμε να ξοδεύουμε πολύ περισσότερα χρήματα κυνηγώντας τις φωτιές», λέει ο Κωνσταντίνος Λιαρίκος, υπεύθυνος περιβαλλοντικών προγραμμάτων του WWF.
Επιπλέον, εξηγεί, τα παραδοσιακά μέσα -πυροσβεστικά οχήματα και αεροσκάφη- δεν μπορούν να καταστείλουν τις πυρκαγιές από τη στιγμή που θα πάρουν μεγάλες διαστάσεις. Γι’ αυτό θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε θέματα στρατηγικής και πρόβλεψης, καθώς και καλύτερης συνεργασίας μεταξύ της Δασικής και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι φορείς διαχείρισης θα έπρεπε να είναι σε θέση να παίξουν τον ρόλο του συντονισμού και της διαχείρισης και γι’ αυτό θα πρέπει να τους δοθούν οι κατάλληλοι πόροι. «Τέλος, χρειάζεται και κοινός νους από την πλευρά των πολιτών. Περίπου το 80% των πυρκαγιών ξεκινούν από αμέλεια. Ειδικά στην περίπτωση της πυρκαγιάς της Δαδιάς, θα ήταν απίστευτο να χάσουμε ένα από τα πιο πολύτιμα δάση της Ευρώπης εξαιτίας μιας τόσο γελοίας αιτίας», συμπληρώνει.
Μακροπρόθεσμα, πάντως, η φωτιά μπορεί να έχει και θετικές συνέπειες για τα αρπακτικά, εκτιμά η Δ. Σκαρτσή από το WWF, αρκεί να γίνει αναδάσωση με τα σωστά κενά διαστήματα, που θα διευκολύνει την αναζήτηση της λείας τους. Σε αυτή την περίπτωση ο βιότοπος θα βελτιωθεί.
Αυτοθυσία
«Οι πυροσβέστες λειτούργησαν με αυτοθυσία και ηρωισμό και έγινε ό,τι καλύτερο μπορούσε να γίνει. Συνήθως κατηγορούν για καθυστερημένη επέμβαση την Πυροσβεστική Υπηρεσία, αλλά κανείς δεν μιλάει για δρόμους πρόσβασης, υδατοδεξαμενές, αντιπυρικές ζώνες και όλες τις υποδομές που είναι απαραίτητες για την πρόληψη, οι οποίες θα πρέπει και να συντηρούνται», αναφέρει ο προϊστάμενος του Πυροσβεστικού Κλιμακίου Σουφλίου, Κωνσταντίνος Ταπεινόπουλος, από τους πρώτους που βρέθηκαν στην εστία της φωτιάς.
«Το λυπηρό είναι ότι περιμένουμε να φτάσει η καταστροφή και μετά να την αντιμετωπίσουμε», αναφέρει από την πλευρά του ο πρόεδρος του Δικτύου Εθελοντών Δασοπυροσβεστών Εβρου, Γιάννης Βαταμίδης. Το δίκτυο διαθέτει δεκάδες εθελοντές που στελεχώνουν τα φυλάκια πυροπροστασίας, ενώ, ειδικά μετά την πυρκαγιά, υπήρξε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για ενεργοποίηση από πολύ περισσότερους εθελοντές. Το Δίκτυο Εθελοντών σχεδιάζει για την ερχόμενη άνοιξη μία μεγάλης κλίμακας αναδάσωση, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Χωρίς φύλακες υπολειτουργεί ο Φορέας Διαχείρισης
Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς – Λευκίμμης – Σουφλίου προσπαθεί να ορθοποδήσει μετά από περίπου ενάμιση χρόνο παύσης της λειτουργίας του, εξαιτίας προβλημάτων στη χρηματοδότηση που οδήγησαν τους εργαζόμενους σε επίσχεση εργασίας.
Σε ρεπορτάζ του Σεπτεμβρίου του 2010 η Real news είχε αναδείξει τα προβλήματα στη λειτουργία του φορέα, καθώς και την κακοδιαχείριση των κονδυλίων και των πόρων από την προηγούμενη διοίκηση.
Τον περασμένο Μάιο ο φορέας τελικά πήρε χρηματοδότηση και απασχολεί σήμερα τέσσερα άτομα, εκ των οποίων τα δύο στο Κέντρο Πληροφόρησης που υποδέχεται τους επισκέπτες. Ο φορέας δεν διαθέτει φύλακες, οι οποίοι θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στο έργο της δασοπροστασίας και οπωσδήποτε είναι απαραίτητοι για τη λεγόμενη μεικτή φύλαξη, για την προστασία του δάσους από τις παράνομες υλοτομίες, από το παράνομο κυνήγι, για τον έλεγχο της κίνησης των επισκεπτών, αλλά και για την προστασία των φωλιών των αρπακτικών από επίδοξους εμπόρους άγριας ζωής.
«Με το νέο τεχνικό δελτίο ζητάμε τρεις επόπτες-φύλακες, τρεις οδηγούς, καθώς και το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό, βιολόγο και δασολόγο. Το δάσος πρέπει να περιφρουρείται», τονίζει ο πρόεδρος και δασολόγος Γιώργος Δεμερίδης. Το διάστημα αυτό και μετά την παύση της δραστηριοποίησης της Δημοτικής Επιχείρησης Δαδιάς στον τομέα των οικοξεναγήσεων, την πραγματοποίησή τους έχει αναλάβει το WWF.
Προστατευόμενη περιοχή από το 1980
Το Δάσος Δαδιάς – Λευκίμμης – Σουφλίου χαρακτηρίστηκε προστατευόμενη περιοχή το 1980 και το 2006 ανακηρύχθηκε Εθνικό Πάρκο. Το δάσος, με τα αιωνόβια πεύκα, τα μαυρόπευκα και τις βαλανιδιές, δεσπόζει στο μέσον του νομού Εβρου καλύπτοντας τους νοτιοανατολικούς πρόποδες της οροσειράς της Ροδόπης και «στεγάζει» τη μοναδική αποικία μαυρόγυπα στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια – και μία από τις δύο επί ευρωπαϊκού εδάφους. Εκτός από τους μαυρόγυπες, στο δάσος της Δαδιάς έχουν ακόμη παρατηρηθεί τριάντα έξι από τα τριάντα οκτώ είδη αρπακτικών της Γηραιάς Ηπείρου. Τα μεγάλης ηλικίας δάση, οι βραχώδεις σχηματισμοί, τα λιβάδια και οι αγροί, διάσπαρτα μέσα στο δάσος, καθώς και τα πολλά ρέματα με την πλούσια παρόχθια βλάστηση προσφέρουν πλήθος κατάλληλων βιοτόπων για το φώλιασμα και την εξεύρεση τροφής πολλών και διαφορετικών ειδών.