Η ανάγκη δημιουργίας φορέων ικανών να διασφαλίσουν την προστασία και ορθολογική διαχείριση προστατευόμενων περιοχών με ιδιαίτερη γεωμορφολογική και γεωλογική κληρονομιά και να συμβάλουν στην τοπική ανάπτυξη μέσω της προβολής της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της περιοχής (φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι, παράδοση, τοπική κουζίνα) και της ενεργητικής συμμετοχής των κατοίκων και των τοπικών αρχών οδήγησε στην ιδέα της Δημιουργίας των Γεωπάρκων.
Η κατανομή των φυτών και των ζώων και η εξέλιξη των οικοσυστημάτων δεν εξαρτάται μόνο από το κλίμα αλλά σε μεγάλο βαθμό καθορίζεται από τους γεωλογικούς σχηματισμούς και την μορφολογία του ανάγλυφου. Τα Γεωπάρκα είναι ευρύτερες περιοχές που περιέχουν αξιόλογες θέσεις γεωλογικών μνημείων και γεωτόπων (Φαράγγι του Βουραϊκού ποταμού, σπήλαιο Λιμνών, Ύδατα Στυγός, πηγές Αροάνιου και Λάδωνα ποταμού, λίμνες Τσιβλού, Δόξας καθώς επίσης και θέσεις οικολογικού, αρχαιολογικού, ιστορικού ή πολιτιστικού ενδιαφέροντος και αποτελούν εργαλεία για την περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Η δομή και λειτουργία τους είναι ανάλογη των προστατευόμενων περιοχών ή φυσικών πάρκων και διοικούνται από ένα φορέα διαχείρισης που διασφαλίζουν με την λειτουργία τους την προστασία και ανάδειξη των γεωτόπων που βρίσκονται στην έκτασή τους, τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών για την ερμηνεία, την ανάδειξη, τη σήμανση και τη σύνδεση των γεωτόπων και την ανάπτυξη ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων που συμβάλουν στην τοπική ανάπτυξη μέσω της προώθησης του γεωτουρισμού. Μια από τις κύριες δραστηριότητες των Γεωπάρκων είναι η ενημέρωση και εξοικείωση του κοινού με τα γεωλογικά μνημεία και τους γεωτόπους μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δραστηριοτήτων (Παρουσίαση θεματικών διαδρομών (περιπατητικές διαδρομές) που συνδέουν γεωλογικά μνημεία, παράδοση και τοπικά προϊόντα μέσα σε ένα Γεωπάρκο, εκθέσεις γεωτουριστικών προϊόντων που περιλαμβάνει χάρτες, φυλλάδια, αναμνηστικά, αντίγραφα απολιθωμάτων, εκπαιδευτικό υλικό – ενημερωτικά υλικά των διαφόρων Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων – Γεωλογική κληρονομιά και περιβαλλοντική εκπαίδευση). Η έννοια του «Γεωπάρκου» αποδόθηκε σε προστατευόμενες περιοχές με ιδιαίτερες γεωλογικές εμφανίσεις, οι οποίες μπορούν συμβάλουν στην αειφόρο τοπική ανάπτυξη.
Η συγκρότηση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων (EGN), το 2000 έγινε με την ενίσχυση της Ε.Ε. σε συνεργασία με την UNESCO. Το 2004 συγκροτήθηκε το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO.
Σήμερα στην Ελλάδα έχουν αναγνωρισθεί ως Γεωπάρκα και αποτελούν μέλη των δύο δικτύων:
- το Απολιθωμένο Δάσους Λέσβου
- το Φυσικό Πάρκο του Ψηλορείτη στην Κρήτη
- Εθνικό Πάρκο Χελμού Βουραϊκού
Ο Φορέας Διαχείρισης Χελμού Βουραϊκού από τις 13 Σεπτεμβρίου 2009 είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων (ΕGN European Geoparks Network) και του Δικτύου των Παγκόσμιων Γεωπάρκων της UNESCO (GGN Global Geoparks Network). Στόχος αυτής της δικτύωσης είναι η ανταλλαγή τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών με τα άλλα 64 μέλη του EGN και GGN, η προώθηση δράσεων εναλλακτικού τουρισμού, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, προστασίας και ανάδειξης του περιβάλλοντος. Η ευκαιρία να προβληθεί η περιοχή μας σε διεθνές επίπεδο είναι μεγάλη και σε συνδυασμό με μια νέα μορφή οικοτουρισμού, τον γεωτουρισμό ελπίζουμε να φέρει αναπτυξιακή ανάσα στην περιοχή μας αφού έχει τις υποδομές (διαμονή, εστίαση) αλλά και σημαντικούς πόλους προσέλκυσης τουριστών (χιονοδρομικό κέντρο, Οδοντωτός, μοναστήρια). Οι σημαντικότερες γεωλογικές περιοχές του Γεωπάρκου Χελμού- Βουραϊκού είναι: i) το απότομο και επιβλητικό Φαράγγι του Βουραϊκού ποταμού με τον Οδοντωτό σιδηρόδρομο, ii) το Σπήλαιο των Λιμνών με τις 13 καταπληκτικές λίμνες του, iii) οι δροσερές Πηγές του Αροάνιου (Πλανητέρου) και του Λάδωνα ποταμού, iv) οι πανέμορφες ορεινές λίμνες Τσιβλού και Δόξας, v) τα μυθικά ύδατα Στυγός.
