ΣΕ ΘΑΛΑΣΣΑ θα μετατραπεί η κεντρική πλατεία του Μεσολογγίου ώς το 2050, σε περίπτωση που γίνει πραγματικότητα η πρόβλεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού για τη Μελέτη των Κλιματικών Αλλαγών (IPPC), για άνοδο της στάθμης της θάλασσας στην Ελλάδα κατά ένα μέτρο.
Αν μέχρι τώρα πιστεύαμε ότι από τις κλιματικές αλλαγές κινδυνεύουν άμεσα μόνο μέρη όπως τα νησιά Τουβαλού στον Ειρηνικό, πρόσφατη μελέτη επιστημόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, του Πανεπιστημίου Πατρών, του ΕΛΚΕΘΕ και του ΤΕΙ Μεσολογγίου δείχνει ότι τα επόμενα χρόνια μπορεί να χρειαστεί να εκκενωθούν ακόμη και κατοικημένες περιοχές εντός της ελληνικής επικράτειας.
Πρώτη φορά
Η παραπάνω ζοφερή πρόβλεψη είναι ένα από τα αποτελέσματα των προσομοιώσεων που πραγματοποίησαν τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας, προκειμένου να μελετήσουν τις αναμενόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού, ένα από τα πιο πολύτιμα αλλά και πιο ευάλωτα στις κλιματικές αλλαγές οικοσυστήματα της χώρας μας.
Πρόκειται για την πρώτη προσπάθεια πανελλαδικά να εξειδικευτεί επιστημονικά η έρευνα για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, στο πλαίσιο της μελέτης που εκπονήθηκε για λογαριασμό του Φορέα Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου, με συντονιστή το Κέντρο Εκτίμησης Φυσικών Κινδύνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Κατακλυσμός
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, μέχρι και 1.650 στρέμματα, εκ των οποίων τα 1.300 κατοικημένες περιοχές, αναμένεται να κατακλυσθούν από τη θάλασσα στην περιοχή της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού μέχρι το 2050.
«Σε αυτή την περίπτωση, το νερό της θάλασσας θα φτάσει μέχρι και την κεντρική πλατεία της ιστορικής πόλης του Μεσολογγίου», εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΜΠ, Στράτος Δουκάκης, ο οποίος μελέτησε το συγκεκριμένο θέμα.
Η μείωση της εισροής του γλυκού νερού κατά 30% και η αύξηση της αλατότητας και της μέσης θερμοκρασίας είναι μερικές ακόμη από τις κυριότερες επιδράσεις που αναμένεται να έχουν οι κλιματικές αλλαγές στη λιμνοθάλασσα, με άγνωστες συνέπειες για το οικοσύστημα, τις ανθρώπινες κοινωνίες και τις οικονομικές δραστηριότητες, όπως είναι η αλιεία.
Ευαίσθητο σημείο
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου αποτελεί ίσως το πιο ευάλωτο στις κλιματικές αλλαγές οικοσύστημα της χώρας μας, εξαιτίας της χαμηλής στάθμης του νερού, που κυμαίνεται στο μεγαλύτερο μέρος της γύρω στο 0,5-1 μέτρο.
Μαζί με το Δέλτα του Έβρου, το Δέλτα του Νέστου, τον Θερμαϊκό και τον Αμβρακικό Κόλπο, εκτιμάται ότι θα είναι οι πέντε περιοχές στην Ελλάδα που θα υποστούν τις μεγαλύτερες απώλειες εδαφών εξαιτίας του πλημμυρισμού.
Με βάση το σενάριο του IPPC για άνοδο της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας κατά μισό μέτρο, εκτιμάται ότι στη χώρα μας θα πλημμυρίσουν -και άρα θα χαθούν- συνολικά εκτάσεις 310.000 στρεμμάτων.
Προσομοίωση
Προκειμένου να καταλήξει στα συμπεράσματά της, η επιστημονική ομάδα προσομοίωσε εκατοντάδες σενάρια με βάση τις προβλέψεις του IPPC, οι οποίες, όπως εξειδικεύονται για τη χώρα μας, κάνουν λόγο για αύξηση στη μέση ετήσια θερμοκρασία του αέρα από 3-5 °C, για μείωση του μέσου ετήσιου ύψους βροχόπτωσης κατά 80-120 mm και για μια μέση ανύψωση της στάθμης της θάλασσας κατά 50-100 εκ., με χρονικό ορίζοντα το 2050.
Εξαφανίζονται οι ιστορικές νησίδες
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη ορατές στις ιστορικές νησίδες της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου, όπως το Βασιλάδι, την Κλείσοβα, τον Τολμά και τον Αϊ-Σώστη, όπου εκτυλίχθηκαν μερικές από τις πιο δραματικές στιγμές της ελληνικής επανάστασης. «Είναι χώροι μαρτυρίου και μαχών με τεράστια ιστορική σημασία.
Με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τους σφοδρούς ανέμους οι νησίδες χάνονται. Ήδη εδώ και μια πενταετία είναι εμφανές ότι χάνουν μέρος της έκτασής τους», αναφέρει ο δήμαρχος Μεσολογγίου Παναγιώτης Κατσούλης. Ο δήμος προσπαθεί να εντάξει σε προγράμματα μελέτες υποστήριξης – οχύρωσης των νησίδων με αναχώματα. «Το πρόβλημα θα πρέπει να αναδειχθεί και να αντιμετωπισθεί σε επίπεδο περιφέρειας», τονίζει ο Π. Κατσούλης.
Οι αμμώδεις αυτές νησίδες, οι οποίες εκτείνονται σε μήκος 12 χλμ., «οριοθετούν» τη λιμνοθάλασσα, ενώ επίσης παίζουν και τον ρόλο του φυσικού κυματοθραύστη, προστατεύοντας την αβαθή λιμνοθάλασσα από τη διαβρωτική δύναμη του κυματισμού που προκαλούν οι νοτιοδυτικοί άνεμοι.
Μόνιμα πλημμυρισμένη η ευρύτερη περιοχή
ΕΞΑΙΤΙΑΣ των χαμηλών υψομέτρων, η περιοχή του Μεσολογγίου κινδυνεύει με μόνιμη ή συχνή κατάκλυση/πλημμυρισμό λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Σε περίπτωση που η ανύψωση είναι της τάξεως των 50 εκ., θα κατακλυστεί από θάλασσα μια έκταση περίπου 640 στρεμμάτων, τα οποία περιλαμβάνουν αγροτικές εκτάσεις και μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας. Αν, όμως, πραγματοποιηθεί το δυσμενές σενάριο της ανόδου της στάθμης κατά 1 μ., εκτιμάται ότι θα κατακλυσθεί περιοχή έκτασης περίπου 1.650 στρεμμάτων (1.320 στρ. κατοικημένη και 330 στρ. αγροτική περιοχή). Επιβεβαιώνονται και με τη χρήση ιστορικών στοιχείων οι τάσεις μείωσης της εισροής γλυκού νερού στη λιμνοθάλασσα. Σύμφωνα με το κύριο «μετριοπαθές» σενάριο για χρονικό ορίζοντα έως το 2050, η μέση ετήσια φυσική εισροή στη λιμνοθάλασσα θα μειωθεί περίπου κατά 30%.
Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι στις επόμενες δεκαετίες, το κλίμα στην περιοχή θα γίνει ξηρότερο. Η τάση αυτή προκύπτει από τον δείκτη ξηρασίας που υπολογίσθηκε από τους επτά σταθμούς της περιοχής για σχετικά μικρές χρονοσειρές δεδομένων.
H αναμενόμενη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας συνεπάγεται μείωση του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό, με σημαντικές επιπτώσεις στην επιβίωση και αναπαραγωγή, στην ανάπτυξη και στη μετανάστευση των θαλάσσιων και λιμναίων οργανισμών.
Αν και προς το παρόν η οξυγόνωση του νερού της λιμνοθάλασσας θεωρείται ικανοποιητική -με εξαίρεση ορισμένα απομονωμένα τμήματα- κατά τους καλοκαιρινούς μήνες εμφανίζονται προβλήματα. Υπενθυμίζεται ότι οι χαμηλές τιμές διαλυμένου οξυγόνου ήταν η αιτία μαζικών θανάτων ψαριών τον Ιούνιο του 1999, σε συνθήκες άπνοιας και υψηλών θερμοκρασιών. Η αλατότητα και η εξέλιξη της στον χρόνο αποτελεί επίσης σημαντική παράμετρο για την εξέλιξη της λιμνοθάλασσας. Η γενική τάση είναι ότι η αλατότητα θα αυξηθεί στο μέλλον λόγω της μεγαλύτερης εξάτμισης, της μείωσης των εισροών γλυκού νερού και της μεγαλύτερης εισροής θαλασσινού νερού, λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
Το πώς ακριβώς θα επηρεάσουν οι αλλαγές αυτές τα είδη χλωρίδας και πανίδας είναι ακόμα άγνωστο και χρήζει περαιτέρω μελέτης, εξηγεί ο επιστημονικός συνεργάτης του ΕΜΠ Δημήτρης Αλεξάκης.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αναμένουμε οικολογικές επιπτώσεις, όπως περιορισμό της υπάρχουσας έκτασης των γλυκών νερών και μετατόπιση της οικολογικής ζώνωσης, δηλαδή οι υπάρχοντες παράκτιοι υγρότοποι θα αλλοιωθούν και θα δημιουργηθούν νέοι στις περιοχές που θα πλημμυρίσουν. Τα απότομα καιρικά φαινόμενα -η έντονη ξηρασία, σε εναλλαγή με τις έντονες βροχοπτώσεις- αναμένεται να προκαλέσουν διάβρωση του εδάφους και μεταφορά του υλικού στη λιμνοθάλασσα, φαινόμενο το οποίο προκαλεί σοκ στους οργανισμούς.
Επίσης, θα υπάρξουν αλλαγές στην κατανομή και εγκατάσταση ειδών ψαριών στη λιμνοθάλασσα -κάποια είδη μπορεί να απειληθούν και κάποια άλλα να ευνοηθούν- με άγνωστες συνέπειες στην αλιευτική δραστηριότητα.
Σε περίπτωση ανόδου της στάθμης του νερού, οι αλιείς θα υποστούν, επίσης, οικονομική επιβάρυνση, καθώς θα χρειαστεί να ενισχύσουν ή να μετεγκαταστήσουν τα αλιευτικά τους εργαλεία, τα λεγόμενα «διβάρια», ενώ θα αυξηθούν οι πιθανότητες απώλειας του αλιεύματος και θα μειωθεί η δυνατότητα πρόβλεψης της παραγωγής, ως συνέπεια των έντονων καιρικών φαινομένων.
